Andrejenik-anabolik steroidlerin normal
insanlarda ve atletlerdeki kullanımıyla ilgili faydaları, etkileri ve yan
etkilerini içeren araştırmaların bir tekrarı Steroidlerin kullanımı konusunda
süregelen tartışma için bu makale uygun bir bilgi kaynağı.
Anabolik steroidlerin kullanımı ve
üretimi için genel amaçlara giriş olarak Dr. Nasrollah T. Shahidinin
açıklamalarını göz önünde bulundurmak gerekir: ''Bu, (17 alkyl) androjen
sınıfında, androjenik sınıfında, androjenik özellik olmaksızın, önemli
derecede protein anabolizmi beklentisiyle, pek çok sentetik
türevler(testosteron'un)üretilmiştir.Çoğu durumda, anabolik ve anrojenik
özellikler arasında tatmin edici ayrılma gerçekleşmiştir.Ne yazık ki, bu
preparatların hiçbiri, özellikle yüksek dozlarla verildiğinde, virilizm(erkeksi
özellikler; kıllanma, ses kalınlaşması vs.) etkisinden yoksun değildir.
Uygulanabilir tasarımlar için, anabolik
steroidler, anabolik aktivitenin etkili olduğu, testosteronla
karşılaştırılabilir dozlarda kayda değer virilizm etkisinin görülmediği
durumlara işaret eder.
Normal büyüme ve gelişmeyi ilerletmek için kullanılan
anabolik androjenik steroidlerin trepotik faydaları şunları içerir:
1)Esasen, gelişme oranları normal olmayan
çocukların gelişmesini(kemik uzunluğu) arttırmak için kullanılır.Ancak bazı
araştırmacılar, arttırılmış kemik gelişiminin arttırılmış kemik olgunlaşmasıyla
birlikte görüldüğünü bulmuştur.Bu son gelişim potansiyelinde muhtemel
azalmalarla sonuçlanır.Anabolik steroidler (anormal aşırı büyüme) eğilimi,
gösteren gençlerde, gelişimin son evresini geciktirici durumlarda kullanılmaya
başlanmıştır.
2)Çocuklarda, kilo alımını arttırır.
3)Çeşitli anemi türlerini tedavi
eder.Steroidlerin kırmızı kan hücrelerinin üremesini arttırıcı etkisi vardır.
4)Kanser türlerini yayar.
5)Cinsel davranış bozukluğu, gecikmiş
ergenlik gibi önemli ve belirgin endokrin dengesizliklerini tedavi eder.
6)Yaşlılarda, fiziksel aktivite
potansiyelini arttırır.
7)Doğal adrenal kortikosteroidleri veya
suni kortisolların katabolik etkilerine karşı koyar.
8)Cins belirleme (transeksüel).
SPORCULAR TARAFINDAN KULLANIMI
Erkek kadın dünyanın tüm sporcuları yağsız vücut
kitlesini geliştirmek (kas doku oranını geliştirmek gibi), kuvveti,
dayanıklılığı ve performansı arttırmak amacıyla anabolik steroidler
kullanılır.Vücut geliştiriciler, halterciler, profesyonel futbol oyuncuları, uluslararası
düzeydeki koşucular, disk, gülle, çekiç atıcıları steroidleri oldukça fazla
kullanırlar.
Aynı spor kategorilerindeki bayanlar ve
kolej yada liseli erkekler anabolikleri daha az kullanırlar.Anabolik
steroidler, spor karşılaşmalarında, yüksek performans arayışı nedeniyle diğer
sporcularca tüm yaşlarda ve her seviyedeki yarışlarda kullanılmaktadır...Ancak
kullanma oranı diğerlerine göre daha azdır.
FİZİKSEL PERFORMANSA BAĞLI ETKİLER
Anabolik
steroid kullanımıyla insanlarda yağsız vücut kitlesinin geliştirilmesi kuvvetin
artırılması konusunda önemli araştırmalar yapılmış ve farklı bulgular elde
edilmiştir.Bunun yanı sıra araştırma planının analizi ve ayrı ayrı bulgulardan
bazı sonuçlara gidebilir.
Anaboliklerin bireyin performansı üzerindeki
etkilerini araştırma çalışmalarındaki iki önemli kriter:
1)Araştırma planı, anabolik steroide bağlı
etkileri, dış kaynaklı etkenlerden ayırıyor mu?(yani, Placebo etkisi, gelişim,
zaman etkileşimi, bireysel farklılıklar vb.)
2)Deneysel ortamlar, teorik olarak
sporcuların kendilerini daha iyi fiziksel performansa hazırlayacak diyetle
ilgili ergojenik yardım aldıkları ortamlara uyuyormu?
Anabolik steroidlerin, apayrı bir fiziksel
gelişmeye katkılarını adilce değerlendirmek için denek, hazırlanan zaman
düzeyine göre yeterince yüksek dozda steroid alınmalıdır.Normalin üstünde
protein sentezi için, yeterince aminoasit içermesi açısından yüksek protein
diyetiyle birlikte anabolikle alınmalıdır.
Birçok araştırmada anabolik steroid
kullanımı sonucunda kuvvetle, kiloda, yağsız vücut kitlesinde, dayanıklılık ve
performansta yükselme kaydedilmiştir.Diğer çalışmalarda anaboliklerin
kullanımıyla dayanıklılık, vücut ağırlığında, yağsız vücut kitlesinde ve
aerobik kapasite belirgin yükselmeler kaydedilmiştir.
Johnson, O'sheo ve Wİn-May kuvvet vücut
ağırlığı ve yağsız vücut kitlesinde belirgin yükselmeler bulmuşlar ancak hiçbir
yükselme kaydedememişlerdir.Bovers , kuvvet ve yağsız vücut kitlesindeki
farklılıkları gösterir ancak bunuda vücut kitlesinde bir gelişmeyi değil, su
tutulumuna bağlı olduğunu belirtmiştir. (10)
Bununla birlikte daha önce bahsedilen
çalışma planları,belirtilen araştırma analiz kriterlerine uymamaktadır.Bu
yüzden çalışma sonuçlarında meydana gelen bu uyuşmazlık önemli, değildir.Aynı
kriterde buluşan iki çalışma en çok ilgi çekenledir.
Stamford ve Moffat, bir aydan fazla bir
süre boyunca tecrübeli ve formda haltercilerle çalışmalarını yürüttüler.Büyük
efor gerektiren kuvvet çalışmalarıyla birlikte yüksek protein ilaveleri ve ona
oranla yüksek dozda (20 mg.) Dianabol kullandılar.Plasebo etkileri ve diyetteki
değişiklikleri kontrol ettiler.
Kontrol grubuna, sadece protein ilavesi
alan gruba ve plasebo grubuna oranla anabolik steroid grubunda, kuvvetle ve
vücut ağırlığında belirgin yükselmeler bulmuşlardır. Placebo grubu, protein
ilaveli gruba göre belirgin kuvvet artışı göstermiştir. 5’/7
Freed ve arkadaşları, erkek halterciler
üzerinde 10 mg. Ve 25 mg. Dianabol’un etkisi üzerinde çalışmışlardır. Birbirini
takip eden altı haftalık süreler boyunca, bu sporculara, yüksek protein
diyetiyle birlikte anabolik ve plasebo verilmiştir. Plaseboya nazaran anabolik
steroide birlikte belirgin bir artış kaydedilmiştir. Kilo artışının yağ
miktarındaki artışa bağlı olmadığını belirterek söylemek gerekir ki deri
kıvrımlarında değişiklik olmamıştır. Dozaj farklılıkları, kuvvet ve kilo
alımında değişiklik yaratmamıştır. (17)
Sonuç olarak, anabolik steroidlerin, yüksek
protein diyeti ve büyük çaba gerektiren kuvvet çalışmalarıyla birlikte alındığında
antrenmanlı erkek sporcularda kuvvet ve kiloyu arttırdığı gözlenmiştir. Kilo
artışı sıvı tutulumuna bağlı olabilir. Anabolik steroidlerin direnci
arttırdığına dair önemli bir delil yoktur.
Anabolik-androjenik steroidlerin, tıbbi amaçlar veya fiziksel
performansı geliştirme için kullanıldığı düşünülürse, diğer etkileri de göz
önünde bulundurulmalıdır. Steroid, sporcunun kas protein sentezine yardımcı
olurken, diğer vücut hücrelerini, dokularını ve organlarını da etkiler. Herhangi
bir suni hormonun vücuda verilmesiyle sindirim, sinir endokrin ve diğer
sistemler, vücudun normal homeokinetik
durumunu korumak için uyarılırlar. Tüm bu etkiler, bireyin
psiko-sosyo-fizyolojik durumuna zarar verir.
Araştırmacılarca kaydedilen anabolik
kökenli belirgin yan etkiler şunlardır:
1)Karaciğerin fonksiyonlarında değişim
(1,40), hepatama (karaciğerin habis olmayan tümörü), Cholestasis (karaciğer
sarılığı), hepatocellular harsinam (karaciğer kanseri).
2)Su ve ödem (su tutulumuna bağlı olarak
dokuların şişmesi) alıkonulması sonuçlanan, vücut tuzlarının retansiyonu (Ca,
Na,K,PH,S,Ce),
3)Gençlikte, normal gelişim düzeninden
ayrılma erken kemik olgunlaşması (epifizyal kapanma).
4)Kan basıncı, baş ağrısı, baş dönmesi,
bayılma, burun kanamaları ve
bulantıda artış,
5)Yüksek tansiyon.
6)Sivilce
7)Saç dökülmesi
8)Prostat büyümesi.
Dişi veya erkek vücuduna suni erkek
hormonları verilmesi, birincil ve ikincil cinsiyet karakteristiklerinin ve
fonksiyonunun normal gelişimi kontrol eden hormonlarda dengesizliğe yol
açar.Anabolik-androjenik steroidlerin, cinsiyet hormonlarının normal vücut
gelişimini azalttığı bulunmuştur. (Cinsiyet hormonları, lestetoran, östrejen
gibi hormonlar).
Anabolik steroid kullanımının androjenik
yan etkileri:
1)Erkeklerde-testis fonksiyonunda düşüş ve
erime. Oligospermi (sperm azlığı)
2)Kadınlarda-virilizm görülmesi,
(erkekleşme) sesin kalınlaşması, hirsutizm (aşırı kullanma) klitorisin
genişlemesi, amenore (menstruel döngünün kesilmesi)
3)Jinekomasti (memelerin aşırı şekilde
büyümesi)
4)Cinsel arzunun azalması, artması
(libido)
5)Gençlikte, ergenlikten önce cinsel
gelişme (prematüre cinsel gelişim), dış genital organlarda değişim, penis
büyümesi şeklinde belirtilmiştir.
Anabolik-androjenik steroid kullanımıyla
ortaya çıkan yan etkilerin ilaç tedavisiyle tamamen yada kısma
geriletilebileceği bulunmuştur.
Spesifik yan etkileri, gerilemenin
başlangıcını, derecesini belirlemek için yeterli bir araştırma yapılmamıştır.
SPORCULARDAN ÖRNEKLER
Burada, deneysel koşullar dışında, erkek sporcuların
anabolik steroid kullandıklarında ortaya çıkan faydalar, etkiler, yan
etkilerden bahsedilmiştir. Bu bilgilerin bazısı burada anlatılmamıştır ya da
anlatılanlar konusunda araştırma yapılmamıştır, bu yüzden kişisel
değerlendirilmemelidir. Bu bilgiler, Freed’in direk dünya çapında sporcularla
yaptığı bireysel görüşmeden ve makalesinden alınmıştır.
Sporcular, aylarca hatta yıllarca devamlı
olarak günde 300 mg. Anabolik steroid almışlardır, ve bir süre sonra çok yüksek
dozların daha az dozlara nazaran hiçbir fark göstermediği tespit edilmiştir.
Anabolik steroidler, yüksek protein
diyetleri ve çok çaba gerektiren kuvvet antrenmanlarıyla birlikte alındığında,
sporcularda olağanüstü kuvvet ve kilo alımı olduğu gözlenmiştir.
Sporcular genellikle, daha uzun, sık ve
daha zor çalışmalarda daha az yorulmaktadırlar.Halter çalışmalarında kaslara,
tendonlara ve bağlara daha az zarar ve zarar geldiğinde de normalden daha çabuk
iyileşir.İlacı bıraktıktan yaklaşık altı hafta sonra, daha önce görülen etkiler
azalmaya başlar ve bu altı haftalık süreyi birkaç hafta süren bitkinlik takip
eder.Görülen yan etkiler araştırma sonuçlarında verdiklerimizle tutarlıdır.
Bazı sporcular, bugün güç-kuvvet
olaylarında yaygın olan performansın anabolik steroid kullanmadan mümkün
olmayacağına inanmaktadırlar.Yine bazı sporcular (koçlar ve spor hekimleri
dahil) bayanların, kuvvet konusunda dünya çapındaki performanslarının, direnç
olayı gibi, anabolik-androjenik steroidlerin kullanımıyla oluşan
maskulinizasyon (erkekleşme) olmadan mümkün olmayacağına inanırlar.Diğerleri
ise, kadında aynı performansın anabolik kullanmadan da sağlanabileceğine
inanırlar, ancak doğuştan istenilen özellikte olması yada uzun yıllar çalışması
gerekir.
Sporcular, değişik türlerdeki anabolik
steroidleriden değişik yan etkiler kaydetmişlerdir.Dünya çapında bir sporcu yan
etkilerini düşünerek zehir diye tanımlamıştır.Aynı zamanda kullandığı ilacın
belirgin hiçbir yan etkisi olmadığını belirtmiştir.
Dünya çapındaki sporcuların çoğu
steroidleri 4-6 haftalık aralıklarla, hiç aralıksız 2-6 hafta boyunca alırlar
uluslar arası bir yarışmaya hazırlanırken önemli karşılaşmalardan sonra
aralıkları uzatırlar.
KAYNAKLARLA ELEŞTİRİLER
Anabolik steroidlerin kullanımı, etkileri,
yan etkileri konusunda yapılan pek çok araştırmaya rağmen, kaliteli bir
araştırmanın yapılmamış olması pek çok soruda yetersiz kalınmasına yada
soruların açıklanmamasına neden oluyor.
Çeşitli anabolik-androjenik steroidlerin
tıbbi etkileri kanıtlanmış görülüyor.Tıbbi kullanımın yan etkileri, bazı
durumlarda etken ve etkinin yeterince ayrıştırılmamasına rağmen, araştırmalarla
birbirlerinden ayırt edilebilmiştir.
Belirlenen yan etkilerden bazıları, tedavi
edilen hastalığın belirtileri yada direk ilaçla ilgili olmayıp, anabolikle
hastalığın iyileşimi olabilir.Örneğin anabolic steroidlerle tedavi edilmeye
aplastic aneminin iyileştirdiği bir hastada karaciğer kanseri bulunmuştur.
Fiziksel gelişim ve büyüme üzerinde
anabolik-androjenik etkiler ve yan etkileri tam anlamıyla
kanıtlanmamıştır.Hekimler, spor otoriteleri, koçlar ve bazı sporcular
performans sağlamak amacıyla yada deneysel amaçlarla, anabolik steroid
kullanımına, tıbbi ve ahlaki nedenlerden dolayı karşı çıkmışlardır.Bazıları,
negatif yan etkileri normal sağlığa zararlı olduğu ve hiçbir şeyin sağlıktan
daha önemli olmayacağını belirtir.
Anabolik steroidler dahil, performans
sağlamak amacıyla ilaç kullanılması, her seviyedeki, tüm yarışmalarda yasal
değildir.Anabolikleri kullananlara karşı yarışma öncesi steroidlerin
kullanımını engelleyen kurallar konuluyor.Yarışma öncesi yapılan doping ilaç
testiyle kuralların ihlal edilmesi engellenmektedir.Anabolik steroidler eğer
performansı artırıyorsa, bunları kullananlar,diğerlerinin üzerinde haksız bir
başarıya sahip olurlar.Bütün bu karşı çıkmalara rağmen, çoğu sporcu, avantaj
sağlamak yada diğer steroid kullananlara yetişmek gayesiyle anabolikleri
kullanıyor.Anabolik steroidler piyasada bulunduğu için ve sporcular tarafından
da kullanıldığı için hekimler,spor otoriteleri, koçlar ve diğer sporcular
gerçekleri göz ardı edemezler, onlarla yarışmak zorundalar.
Yarışmalarda doping ilaç testi, daha iyi
metodlar kullanılarak kuralları ihlal edenleri bulmak amacıyla
yapılmaktadır.Kuralları etkisiz kılan teknoloji (tespiti mümkün olmayan ilaç
geliştirilmesi, saf testesteron kullanımı vs.)her zaman kuralları güçlendiren
teknolojiden geri kalmayacaktır.
Hekimler ve spor otoriteleri, anaboliklerin
ve uyarıcı ajanlarını tehlikeli yan etkilerini abartılı bir şekilde uygulayarak
açıklayarak korkutma taktikleri uygulamışlardır.Açıklamaların abartmış olması
yaptıklarının inanılabilirlik derecesini ortadan kaldırmıştır.
Sporcular yarışmalarda tamamıyla başarmaya
motive edilmişlerdir, ancak kişisel sağlıkları da onlar için önemlidir,
istedikleri yalnızca gerçeklerdir.Gerçeklerde ancak iyi bir araştırmayla ortaya
çıkarılabilir.Diğerleri (hekimler ve spor otoriteleri vs.) araştırmaları
yapmazlarsa, sporcular kendi üzerlerinde deneyeceklerdir.
Amerika’da ilacın etkilerini kendi
üzerlerinde deneyen sporcular, hekimlerden yada diğerlerinden daha fazla bilgi
edinmişlerdir.Ancak teknik bilgi yetersizliğinden dolayı bulgularını yeterince
kaydedememişlerdir.Eğer araştırma tarafsız ve iyi hazırlanmış olsaydı
yetkililerin (Spor hekimleri, profesyonel fizik eğitimcileri,
endokrinolojistler vs.) tarafından gerçeklerin kabul edilmesi ve anabolik
steroidler hakkında bilinen yanlışların doğrulardan ayrılması gerekirdi.
Aşağıda verilenler anabolik steroidler
hakkında gelecekte yapılan araştırmalar için tavsiyeleri içerir.
1)Deney yapanın ve deneklerin kontrolü
için çift-kör deneysel modeli göster.
2)Farklılaşan dozların etkisini test
edebilmek için en az iki farklı anabolik miktarı seç,
3)Farklı deney gruplarında birine yüksek
protein takviyesi, diğerine yüksek olmayan protein diyeti uygula.
4)Etkilerin test edilebileceği bir program
hazırla.
5)Deneyin eğitilmiş sporcular üzerinde test
edilmesi gerekiyorsa, deneklerin deney öncesi eğitilmesine dikkat et ve deney
boyunca normal eğitim programını takip et.Eğitim programı deney kayıtlarına
geçirilmelidir.
6)Anabolik steroid, belli zaman aralığı
düzenine göre verilmelidir.Çalışma içerisinde bu düzen değiştirilecektir.Aynı
deneyin tekrarlanmasında farklı modeller kullanılmalı ve bunlar
kaydedilmelidir.
7)Aynı deneyin tekrarlanması farklı
anabolik steroid ürünlerinde yapılmalıdır.
8)Sporcuların performansı için gerekli
etkileri uzun süreli etkileri ve yan etlilerinin araştırılması için uzun
çalışmalara ihtiyaç vardır.Hususi surette ihtiyaç duyulan şey, reservibilitenin
iyi kontrol edilmiş çalışmasıdır, yan etkileri reservibilitesi uygun değildir.
9)Denekler sonuç alınabilecek bir toplumdan
olmalıdır.Araştırmada eğitilmiş sporculardan bir sonuca varılmak isteniyorsa,
denek bir hayvan yada eğitilmemiş bir kimse olmalıdır.
10)Bayanların denek olarak kullanıldığı
çalışmalar belirtilmelidir.
Spora anabolik steroidlerin etkilerini yan
etkileri hakkında özlü bilgiye sahip olduğunda önünde birçok felsefi seçenek
belirir.Hap kullanımından ahlaki yönden çekinebilir yada sıfır risk durumunu
tercih edebilirler.Yada kendisine verilen bilgiye dayanarak risk değer ölçümü,
analizi yapabilirler,
Karşı çıkılan değerler, karşı risklerden ağır basarsa, anabolik steridlerin kullanımı uygun karşılanabilir.Bazı kültürlerde sporda gösterilen başarı bireyin hayatı boyunca sosyo-ekonomik durumunu belirleyebilir.Anabolik steroidlerin performansı arttırdıkları doğruysa, belirtilen psiko-sosyal değerler, hiçbir kültürde bir kenara itilemez.Bu konuda daha fazlası bilinene kadar, insanlar sağlıklarını ve yaşamlarını tehlikeye atarak muhtemel riskleri tam anlamıyla bilemeden anabolik steroid kullanmaya devam edeceklerdir.
Kaynakların uzun olması nedeniyle yer darlığından kullanılmamıştır. İstendiğinde dergiden temin edilebilir. Yayınlayamadığımızdan dolayı özür dileriz.
Yayına Hazırlayan :
Aykut EMANET